समाजवादी क्रान्तिको आधार: सामाजिक न्यायसहितको समृद्ध राष्ट्र निर्माण

आजाद खड्का
१. विषय प्रवेश
समाजवादतर्फको यात्रा वैज्ञानिक र योजनाबद्ध चरणहरूबाट मात्र सम्भव छ। नयाँ जनवादी क्रान्ति सम्पन्न नगरी, सामाजिक न्यायसहितको समृद्धि हासिल नगरी, तथा उत्पादन शक्तिको उचित विकास नगरी समाजवादी गणतन्त्र घोषणा गर्नु केवल आदर्शवाद मात्र हुन्छ। चीनको सन्दर्भमा देङ स्याओपिङले यही वैज्ञानिक प्रक्रियालाई आत्मसात् गर्दै अर्थतन्त्रको विकासलाई पहिलो प्राथमिकता दिए। तर, प्रतिक्रान्तिको जोखिम रहिरह्यो, किनभने समाजवादी योजनाबद्ध अर्थतन्त्रमा उदारवादी नीतिहरू समावेश गर्दा समाजमा वर्ग संघर्ष पुनः तिखारिन सक्छ।

नेपालका लागि पनि यही पाठ महत्त्वपूर्ण छ। समाजवादी क्रान्तिको आधार तयार नगरी समाजवादी गणतन्त्रतर्फको यात्रा असम्भव छ। त्यसैले, सामाजिक न्यायसहितको समृद्ध नेपाल निर्माण गरेर मात्र समाजवादी गणतन्त्र सम्भव हुन्छ। त्यसका लागि तीन खम्बे अर्थनीति (समुदाय, निजी र सार्वजनिक) अपनाएर उत्पादन शक्तिको विकास गर्नुपर्छ, तर निजी क्षेत्रलाई राष्ट्रिय पुँजीपति वर्गको नेतृत्वमा मात्र विकास गरिनुपर्छ, दलाल पुँजीवादी वर्गको हैकम हुन दिनु हुँदैन।

२. समाजवादी क्रान्तिको वैज्ञानिक आधार
समाजवादी क्रान्ति एक योजनाबद्ध प्रक्रिया हो, जुन एकपछि अर्को चरण पार गर्दै अघि बढ्छ। यसको प्रमुख आधार निम्न छन्:
२.१ सामाजिक न्यायको अनिवार्यता
सामाजिक न्याय समाजवादको पहिलो आधार हो। यसले वर्गीय, जातीय, लैङ्गिक, क्षेत्रीय तथा अन्य शोषणका रूपहरूको अन्त्य गर्छ। नेपालजस्तो बहुजातीय, बहुभाषिक, तथा बहुसांस्कृतिक समाजमा समाजवादी रूपान्तरणको पहिलो शर्त सामाजिक न्याय हो।
२.२ उत्पादन शक्तिको उच्चतम विकास
समाजवाद भनेको वर्गीय शोषणमुक्त प्रणाली मात्र होइन, यो उत्पादन शक्तिको चरम विकास भएको अवस्था पनि हो। उत्पादन शक्तिको निम्न आधारहरू विकसित नगरी समाजवाद सम्भव छैनः
-आधुनिक कृषि र सहकारीकरण
-ठूला उद्योगहरू स्थापना
-प्रविधि र विज्ञानको उन्नत प्रयोग
-रोजगारीको ग्यारेन्टी
२.३ राजनीतिक स्थायित्व र सर्वहारा अधिनायकत्व
राजनीतिक रूपमा समाजवाद स्थापना गर्न मजदुर-किसान वर्गको नेतृत्वमा राष्ट्रिय पुँजीपति वर्ग सहितकाे राज्य संरचना निर्माण आवश्यक छ। नेपालमा नयाँ जनवादी क्रान्तिको पूर्णता नआएसम्म समाजवादी राज्यसत्ताको स्थायित्व कायम हुन सक्दैन।

३. समाजवादतर्फको वैज्ञानिक चरणबद्ध रूपान्तरण
नेपालमा समाजवादतर्फ अघि बढ्न चरणबद्ध रणनीति आवश्यक छ।
३.१ पहिलो चरण: नयाँ जनवादी क्रान्ति
नयाँ जनवादी क्रान्तिको कार्यभार पूरा नगरी समाजवाद लागू गर्न खोज्नु गलत हुन्छ। नयाँ जनवादले निम्न कार्यहरू गर्छः
-सामन्तवाद, नवउपनिवेशवाद र दलाल पुँजीवादको अन्त्य
-श्रमजीवी वर्गको नेतृत्वमा राज्यसत्ता निर्माण
-भूमि सुधार तथा कृषिको सहकारीकरण
-औद्योगिकीकरण र आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रको जग बसाल्ने
३.२ दोस्रो चरण: समाजवादी अर्थतन्त्रको निर्माण
नयाँ जनवादी क्रान्ति पूरा भएपछि मात्र समाजवादतर्फ अघि बढ्न सकिन्छ। समाजवादी अर्थतन्त्र निर्माणका लागि निम्न कार्यहरू गर्नुपर्छः
-उत्पादनका साधनमाथि श्रमजीवी वर्गको नियन्त्रण
-ठूला उद्योगहरूको समाजवादी रूपान्तरण
-श्रमअनुसारको वितरण प्रणाली लागू गर्नु
३.३ तेस्रो चरण: समाजवादी जनवाद र प्रतिक्रान्तिको रोकथाम
समाजवादी प्रणालीलाई टिकाइराख्न जनवादी जनसत्ता निर्माण गर्नुपर्छ। प्रतिक्रान्ति रोक्नका लागि सर्वहारा अधिनायकत्व सुदृढ पार्न आवश्यक हुन्छ। सर्वहारा अधिनायकत्व भनेकाे समाजका अरु वर्गमाथि भाैतिकरुमा दमन नभएर वैचारिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, साँस्कृतिकरुपले सर्वहारा श्रमजीवि वर्ग प्रभावकारी हुने भनेकाे हाे।


४. देङ स्याओपिङको नीति र नेपालका लागि पाठ
चीनमा देङ स्याओपिङले बजार समाजवादको नीति अपनाए। यसले प्रारम्भिक रूपमा चीनको आर्थिक वृद्धिलाई गति दियो, तर प्रतिक्रान्तिकारी प्रवृत्तिहरू जन्मिए। नेपालका लागि यसबाट निम्न पाठहरू महत्त्वपूर्ण छन्:
१. औद्योगिक विकासलाई तीव्र बनाउने
नेपालमा ठूला उद्योगहरू स्थापना गर्दै आत्मनिर्भर अर्थतन्त्र निर्माण गर्नुपर्छ।
२. विदेशी लगानीलाई नियन्त्रित रूपमा प्रयोग गर्ने
विदेशी लगानीलाई राष्ट्रिय हितअनुसार मात्र प्रयोग गर्ने रणनीति आवश्यक छ।
३. राष्ट्रिय पुँजीपति वर्गलाई उपयोग गर्ने, दलाल पुँजीपतिलाई निषेध गर्ने
नेपालमा समाजवादी अर्थतन्त्र निर्माणका लागि राष्ट्रिय पुँजीपति वर्गको भूमिका रहन सक्छ। तर, दलाल पुँजीवादलाई समाजवादको शत्रुका रूपमा परास्त गर्नुपर्छ।

५. नेपालमा समाजवादतर्फको मार्गचित्र
नेपालमा समाजवादी रूपान्तरणका लागि ठोस रणनीति आवश्यक छ।
५.१ तीन खम्बे अर्थनीति (समुदाय, निजी र सार्वजनिक)
नेपालमा उत्पादन शक्तिको चरम विकासका लागि तीन खम्बे अर्थनीति लागू गर्नुपर्छः
सार्वजनिक क्षेत्र: आधारभूत उद्योग, ऊर्जा, यातायात, स्वास्थ्य र शिक्षामा सरकारको नियन्त्रण
निजी क्षेत्र: राष्ट्रिय पुँजीपति वर्गलाई नियन्त्रित रूपमा उत्पादनमा संलग्न गराउने
समुदाय क्षेत्र: सहकारी र सामूहिक उत्पादन प्रणालीलाई प्रवर्द्धन गर्ने
५.२ सामाजिक न्याय र वर्गीय मुक्ति
जातीय, लैङ्गिक, तथा वर्गीय विभेदको अन्त्य गर्ने कानुनी तथा व्यावहारिक व्यवस्था
निःशुल्क स्वास्थ्य, शिक्षा तथा सामाजिक सुरक्षाको ग्यारेन्टी
५.३ वैज्ञानिक प्रविधि र आत्मनिर्भर अर्थतन्त्र
प्रविधि विकास गर्दै नेपाललाई आत्मनिर्भर बनाउने
कृषिमा आधुनिकीकरण गर्दै खाद्यान्न सुरक्षाको ग्यारेन्टी गर्ने
५.४ सर्वहारा अधिनायकत्व र समाजवादी राज्य संरचना
प्रतिक्रान्तिकारी तत्वहरूलाई निरुत्साहित गर्ने
मजदुर-किसान-श्रमजीवी वर्गको नेतृत्वमा समाजवादी जनसत्ता निर्माण गर्ने

६. निष्कर्ष
नेपालमा समाजवादी क्रान्ति एक वैज्ञानिक प्रक्रिया हो, जुन सामाजिक न्यायसहितको समृद्ध नेपाल निर्माण गरेर मात्र सम्भव छ। उत्पादन शक्तिको चरम विकास नगरी समाजवादी गणतन्त्र घोषणा गर्नु असम्भव छ। यही कारण, नेपालमा तीन खम्बे अर्थनीति लागू गर्दै आत्मनिर्भर समाजवादी आधार तयार गर्नुपर्छ।

देङ स्याओपिङको नीति उत्पादन शक्तिको विकासका लागि उपयोगी भए पनि प्रतिक्रान्ति रोक्न समाजवादी जनवाद बलियो हुनुपर्छ। नेपालमा राष्ट्रिय पुँजीपति वर्गलाई उपयोग गर्दै दलाल पुँजीवादी प्रवृत्तिलाई परास्त गर्न जरुरी छ। यही वैज्ञानिक मार्गचित्रले मात्र नेपाललाई समाजवादतर्फ सही दिशामा अघि बढाउन सक्छ।