दाङका खोलाहरु दोहनको चपेटामा परेका छन् । एकातिर अनुमति लिने, अर्को तिर उत्खनन् गर्ने कार्य भएका छन् । त्यसमा पनि वातावरणीय हिसाबले जहाँ प्रतिकूल हुन्छ, त्यहाँ उत्खनन् भइरहेका छन् । अनुमति नदिएकै ठाउँमा उत्खनन भइरहेका छन् । खोलाहरुमा ठूला–ठूला खाल्डाहरु परेका छन् । बर्षादमा बाढी आउदा त्यो बाढी किसानमा खेतमा पर्छ । गाउँ नै डुवानमा पर्ने उत्तिकै जोखिम पनि छ । परम्परागत रुपमा लाग्ने खेतहरु बाँझो हुने अबस्थामा छ । विगतमा पानी चढ्ने कुलाहरुमा अहिले पानी चढ्ने अबस्था छैन । विगतमा खोलाहरुमा रहेका अधिकांस पानीका मुहानहरु सुक्ने अबस्थामा छन् । बाटोको छेउमै उत्खनन् भएका छन्, पुलको छेउमा त्यस्तै छ । ठूला–ठूला खाल्डाले सबै जनालाई उच्चमित बनाउने गर्छ ।
खोला उत्खनन्को जिम्मा स्थानीय सरकारलाई छ । जसले उत्खनन्कालागि अनुमति दिन्छ, यसले अनुगमन पनि गर्नुपर्ने हो । तर, अनुगमन प्रभाबकारी हुन सकेको छैन । झनै स्थानीय सरकारको आडमा अहिले खोला दोहन गर्नेहरु सल्बलाएको देखिन्छ । खोला उत्खनन् गर्नेहरु प्रायः अधिकांस जनप्रतिनिधिहरुसंगै जोडिएका ब्यक्तीहरु बढि छन् । राजनीतिक संरक्षण पाएर नै अबैद्य काम गर्ने शक्ति मिलेकाहरुले नै अहिले यसरी अबैद्य धन्दा गरिहेका छन् । राजनीतिक दलका जिम्मेवार ब्यक्तीहरु नै त्यसमा मुछिने गर्छन् । त्यसैले पनि अहिलेको खोला उत्खनन्मा देखिएको बेथिति अन्त्य गर्न जनप्रतिनिधिहरु नै बढि जिम्मेवार भएमा हालको समस्या अन्त्य हुन सक्छ । तर, नियमन भन्दा पनि संरक्षण गर्ने गरि जसरी प्रस्तुत भएको देखिन्छ, यसले नदी क्षेत्रको पर्यावरणलाई निकै असर पार्ने देखिन्छ । अहिले जसरी दोहन भइरहेका छन्, यसको जिम्मा सम्बन्धिन क्षेत्रका जनप्रतिनिधिहरुलाई नै दिऔं, उनीहरुकै जोडबल र सहयोगले नै अहिले खोला, नदी नालाहरु स्वाहा भइरहेका छन्, भन्ने कुरा आम जनताले पनि बुझन जरुरी छ ।
खोलाहरु उत्खनन्को अनुगमन गर्ने कार्य जिल्ला समन्वय समितिको पनि हो । जहाँ समस्या देखिन्छ, त्यहाँ पुगेर अनुगमन गर्ने कार्य जिल्ला समन्वय समितिको हो । तर, जिल्ला समन्वय समितिले पनि आफ्नो विकाउ प्रबृतिलाई प्रसय दिएको पाइन्छ । खोलाहरु गहिरिएका छन्, त्यसको नैतिक जिम्मेवारी सम्बन्धित निकायको लिएको देखिदैन । खोलाहरुमा गहिरा गहिरा खाल्डाहरु हुँदा पनि त्यसको अनुगमन गर्ने कार्य नहुँदा पनि यसरी दोहन गर्नेहरु सल्बलाएका छन् । यस्ता कुराहरुमा सम्बन्धित निकाय गम्भीर बन्न आबश्यक छ । साभार : अग्रिम साप्ताहिक
लाइभदाङ । ९ असार २०७९, बिहीबार १५:२५ बजे